Nieuws - Bingerden

Gewoon boerenkool?

03 februari 2016

Peter Bauwens van De Nieuwe Tuin houdt van buitengewone planten voor in de eetbare tuin. Een ode aan de boerenkool (Brassica oleracea acephala).

Winter is niet meteen de belangrijkste periode van het jaar als we het over groenten willen hebben. Koude, regen, wind, sneeuw en vorst: wie denkt er dan aan verse groenten uit de tuin? En toch. Tomaten of komkommers mag je wel even vergeten maar wie zelf een moestuin heeft, weet dat je ook in de diepste donkerste winterdagen nog enkele vaste waarden in je moestuin hebt. Boerenkool bijvoorbeeld.

Lokale kool

Misschien eten en kweken we teveel import en exoten en hebben we te weinig oog voor de planten van hier. Nu er weer volop aandacht is voor ‘lokaal’ en ‘seizoensgebonden’ scoort kool in elk geval hoog. Wie wilde kool in zijn natuurlijke biotoop wil ontmoeten kan gaan kijken langs de kalkrijke kusten van Engeland en Frankrijk. Daar zijn deze vaak meerjarige planten vier seizoenen per jaar te bewonderen. Ze vormen zware stammen voorzien van de typische grijsgroene bladeren. In het voorjaar vormen ze tientallen bloeiknoppen en een wolk vol gele of witte bloemen.

Variatie in blad

Van alle gecultiveerde kolen staat de boerenkool of bladkool nog het dichtst bij die oorspronkelijk wilde vorm. Vergeet even de centrale krop van de sluitkool, de zware bloemvorming van bloemkool of broccoli of de gekke selectie van spruitjes (okselknoppen) of koolrabi (stengel). Boerenkool is puur kool met een vrolijke variatie in het blad. Eeuwen van selectie en veredeling heeft gezorgd voor extra krullen en dus meer bladvolume, diepgroene of blauwgrijze tinten, hoog groeiende en compacte variëteiten. Boerenkool is vooral gekend voor zijn stevige winterhardheid en dat is meteen de reden voor zijn populariteit in noordelijke landen. De ‘Red Russian’ bladkool heeft een minder gekruld blad maar witte en paarse bladstelen en een uitstekende winterharde reputatie. De opvallende kleur van de rode kool vinden we ook terug bij de boerenkool. Meer licht tot diep in de krullen zorgt voor een erg intense kleur die bij winterse koude dieppaars tot bijna zwart wordt. ‘Redbor’ en ‘Scarlet’ zijn prachtige selecties van paarse boerenkool die de laatste jaren behoorlijk populair werden in een hernieuwde belangstelling voor mooi én lekker. Wie eenmaal het bijzondere van deze kool ontdekt heeft kan zich laten verleiden tot ‘Russian Frills’, ‘Frilly kale’ of ‘Frills of Hex’ drie varianten met telkens meer en nog fijner ingesneden blad. Bij de laatste blijft er nog nauwelijks blad over maar krijg je wel een overvloed aan elegante nerven en krullen.

Winterzorg van boerenkool

De winterhardheid van boerenkool vormt zijn belangrijkste troef en maakt dat de planten zowat de hele winterperiode beschikbaar blijven. Wat niet betekent dat de planten op de koudste momenten toch niet wat baat vinden bij wat extra beschutting of bescherming. Een periode van flinke vrieskoude is meestal geen probleem, maar opeenvolgende periodes van flink koude gevolgd door zachtere temperaturen en weer opnieuw zware vorst, kan de planten flink wat schade toebrengen of fataal worden. Een vliesdoek tijdens die koudste periodes geeft meer garantie op een winterlange oogst.

Vier seizoenen plukken

Hebben de planten de winter eenmaal overleefd, dan zullen ze net als in het wild, mooi hergroeien en als twee- of meerjarige planten vroeg in de lente aan de vorming van bloemen en zaden beginnen. Het was vroeger heel gebruikelijk om al dat jonge geweld, de jonge nog gesloten knoppen met een flink stuk stengel, te oogsten en net als asperges te bundelen en te gebruiken. Ze vormden op die wijze een belangrijk onderdeel om, wat de Engelsen omschrijven als ‘The Hungry Gap’, te vullen. Die noodzaak van die eerste jonge groenten zijn we door het gebruik van verwarmde kassen en teelten wat kwijtgeraakt, maar je oogst met boerenkool op deze wijze wel een exclusieve extra voorjaarsgroente uit eigen tuin.
Boerenkool zou gewoon veel meer aanwezig moeten zijn in elke moestuin of waarom niet, ook af en toe in de siertuin. Je kunt zaaien van maart tot begin augustus. Jonge zaailingen en dunsels vormen een prima ingrediënt voor een gemengde voorjaarsla. Jonge planten zijn bruikbaar als pluk- en snij-bladkool vanaf juni. Wie mikt op de winter kan boerenkool zaaien in juni - juli en in augustus op 50 tot 75 cm uit elkaar uitplanten zodat ze tegen oktober - november hun volledige omvang bereikt hebben om sterk en stevig de winter in te gaan. Je kunt voor elke winterse stamppot een plant oogsten, maar wie slim is plukt bladeren en geeft de planten de kans om rustig verder te groeien. Vanaf het vroege voorjaar oogst je handenvol knoppen en voorjaarsscheuten. Wat je niet oogst groeit uit tot massa’s witte of gele eetbare bloemen, en vormt zo vroeg in het jaar een feest voor bijen en hommels.

Ik denk dat het hoog tijd wordt dat we wat meer gebruik maken van de rijke diversiteit, de sierlijke eigenschappen en de boeiende en veelzijdige culinaire mogelijkheden van iets heel gewoon als boerenkool om zo ook tijdens de koudste periode van het jaar van de moestuin te kunnen genieten. Maar dan moet je wel op tijd starten met zaaien. We brengen een ruime keuze aan zaden mee naar Bingerden, precies op tijd om zo midden in de zomer te starten voor een vitaminerijke voorraad voor de winter.

Volgende maand zal Jaap Sneeboer het stokje overnemen en op deze plek vertellen over de ijzersterke gereedschappen van het familiebedrijf.